Basketbolun Kısa Tarihçesi
Basketbol
dünyanın her yerinde her seviyedeki milyonlarca insanın oynadığı veya seyirci olarak izlediği popüler bir spor dalıdır. Bu kadar talep gören bu spor dalının nasıl doğduğunu ve nasıl bu kadar hızlı yayıldığını biliyor musunuz?
Tarihte ilk bilinen basketbola benzer bir oyunun
Amerika' da Kızılderililer tarafından basit olarak oynandığı belirtilmektedir. Basketbolun bugünkü durumuna gelmesindeki ilk bilinçli çabalar
1891 yılında Amerikalı bir beden eğitimi öğretmeni olan Dr. James Naismith tarafından başlatılmıştır. Massachusettes Springfield Koleji'nde onüç maddelik ilk oyun kuralları ile oynanmaya başlanan oyun
kış döneminde atletler
beyzbolcular ve Amerikan futbolu oynayan çocukların salon içinde sakatlanmalarını önleyici ve faydalı bir kış antrenmanı gerçekleştirmeleri amacıyla ortaya çıkmıştı. Kısa bir sürede geniş kitlelerin ilgisini çeken basketbol; yardımcı antrenman özelliğinden kurtulup
popüler spor dallarından biri haline gelmiştir.
Basketbol
Birinci Dünya Savaşından sonra hızla Amerika'dan Avrupa' ya oradan da Afrika
Asya ve Avustralya'ya yayılmıştır.
Bu spor dalını yönetmek amacıyla çalışan FIBA (Uluslararası Basketbol Federasyonu) 1932 yılında İsviçre Cenevre'de kurulmuştur. Bilindiği üzere FIBA
basketbolun daha hızlı yayılması ve daha zevkli bir oyun haline gelebilmesi için gerekli her türlü düzenlemeleri ve oyun kurallarını hayata geçirmektedir.
İlk Avrupa ve Dünya Şampiyonası
İlk Avrupa şampiyonası 1935 yılında İsviçre Cenevre' de düzenlenmiş ve Letonya birinci olmuştur. Yine 1936 yılında Berlin' de yapılan Olimpiyatlara resmi oyun olarak dahil edilmiştir. İlk dünya Şampiyonası ise
1950 yılında Arjantin Buenos Aires' te yapılmış ve Arjantin birinci olmuştur.
Basketbolun Türkiye' de Kısa Tarihçesi:
• Basketbol Türkiye'de ilk defa
1904 yılında Amerikan Robert Koleji öğrencileri tarafından oynanmıştır.
• Basketbolun Türkiye'de bilinçli ve kapsamlı yayılmasını
1911 yılında Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi Öğretmeni olan Ahmet Robenson sağlamıştır.
• Yine 1913 yılında ilk basketbol şubesi Fenerbahçe'de açılmıştır. İlk zamanlarda savaş yılları olması ve oynayacak rakip bulunamaması nedeni ile
basketbolda bir gelişme olamamıştır.
• Bilinen ilk resmi müsabaka 1921 yılında Yüksek Öğretmen Okulu öğrencileri ile İstanbul'da yaşayan Amerikalılar arasında olmuştur.
• 1923 yılında ilk resmi spor teşkilatı olan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kurulması ve yine 1927 yılında Halkevlerinin kurulması
bu spor dalının bütün yurda yayılmasında etkili olmuştur.
• Basketbol Milli Takımı 1934 yılında kurulmuş
ilk resmi maçını 1936 yılında Yunanistan'la yapmıştır. 49 - 12 gibi bir skorla galip gelen basketbol takımı şu oyunculardan kuruluydu: Naili Moran (Kaptan) - Jak Habib - Feridun Koray - Dionis Sakalak - Hazdayi Penso Hayri Arsebük - Sadri Usuoğlu ve Nihat Ertuğ.
• Basketbol 1936 - 1959'a kadar
Spor Oyunları Federasyonu adı altında voleybol ve hentbol ile birlikte yürütülmüştür. 1 Mart 1959 yılında Türkiye Basketbol Federasyonu resmen kurulmuştur. 1966 yılına kadar yapılan Türkiye Basketbol Şampiyonalarının yerini Deplasmanlı Türkiye Basketbol Ligi almıştır.
Basketbol Oyun Kuralları
• Basketbol müsabakaları iki hakem tarafından yönetilir. Misafir takım sahayı seçme hakkına sahiptir. Her devreden sonra saha değişimi yapılır.
• Oyun
orta saha çizgisinde her takımdan birer oyuncu arasında yapılan hava atışı ile başlar. Hava atışına çıkan oyuncular
topu tek elleri ile takım arkadaşlarına kazandırma hedefini taşır.
• Oyun
10'ar dakikalık dört periyottan oluşur. Beraberlik durumunda uzatma periyodu oynanır. Her takım ilk üç periyotta ve uzatma periyodunda 2'şer dakikalık bir
dördüncü periyotta iki mola hakkına sahiptir. İkinci ile üçüncü periyot arasında 15 dakikalık devre arası verilir.
• Hücum eden takım
kendi sahasını 8 saniye içinde terk etmek
24 saniye içinde de hücumunu tamamlamak zorundadır
aksi halde top kullanma hakkı rakip takıma geçer.
• Oyuncu topla birlikte
top sürme (dribbling)
pas atma (passing)
şut atma (shooting) aktivitelerini yapma şansına sahiptir. Bir oyuncu top sürerken
topu eline alarak durdurursa
tekrar top sürme şansına sahip değildir; topu istediği yöne ve kişiye pas ya da şut atmak zorundadır.
• Her takım 5 kişiden oluşur ve takımların sınırsız oyuncu değişikliği hakkı vardır. Eğer faul hakkını doldurmamışsa
her çıkan oyuncu tekrar oyuna dahil olabilir. Bir takımdaki beş oyuncudan biri ortada (post)
ikisi savunma (guard) ve ikiside hücum (forward) oyuncusudur.
• Oyunu bir baş hakem ve yardımcı hakem olarak iki hakem yönetir.
• Her oyuncu beş faulle oyun dışında kalır
tekrar o maç için oyuna dahil olamaz. Her oyuncunun bireysel olarak yaptığı faul sayısının toplamı
takım faullerini de belirler. Toplamda dört takım faulüne ulaşan takımın daha sonra yaptığı her faul
karşı takıma serbest atış kullanma hakkı kazandırır.
• Hakem tarafından durdurulmadıkça
top potadan veya çemberden dönerse oyun devam eder. Ayrıca
oyuncu sahayı belirleyen çizgilerin dışına temas etmedikçe
top oyun çizgilerinin dışına değmeden havadan saha çizgisinin dışına çıksa dahi
oyuncu topu içeri çevirebilirse de oyun devam eder.
• Her sayı atışından sonra veya hakemin düdüğü çalmasının ardından
oyun ve oyun zamanı durur. Sayı yiyen takımın pota gerisindeki çizgi arkasından topu oyuna sokması ile hem zaman hem de oyun tekrar başlar. Oyun içindeki diğer durumlara göre
hakemin gösterdiği yerlerden
top oyuna sokulur.
• Üç sayı çizgisi içinden yapılan her başarılı atış iki sayı
üç sayı çizgisi gerisinden yapılan her başarılı atış üç sayı olarak değerlendirilir. Faullerden veya kural ihlallerinden dolayı kazanılan başarılı serbest atışlar bir sayı olarak değerlendirilir.
• Oyuncular iki durumda cezalandırılır: 1- Bireysel kural ihlalleri 2- Faul yapılan durumlar. Kural ihlali veya hatası (hatalı yürüme
topun çizgi dışına çıkması
hücum oyuncusunun üç saniyeden fazla post içinde durması v.b) top kullanma hakkını karşı takıma verir. Yapılan bireysel fauller ( itme
çekme
vurma
tutma v.b) ise oyuncunun faul cezası almasını sağladığı gibi faulün yapıldığı yer göz önünde bulundurularak
rakip topu yandan oyuna sokar
ya da serbest atış yapma hakkı kazanır.
• Serbest atış hakkı adedi
faulun yapıldığı zaman
yer ve çeşidine göre değişir. Şut atışı sırasında faul yapılmış ve atış sayı olmamışsa
atışı yapan takıma iki serbest atış hakkı verilir. Eğer atış sayı olmuşsa
bir serbest atış hakkı verilir. Bir takım
bir devredeki "takım faul" sınırını geçmiş ve atış sahası dışında faul yapmışsa
o zaman bire-bir denen serbest atış hakkını kullanır. Bu atışta kural
ilk atış sayı olursa
ikinci atış yapma hakkı kazanmaktır. Bire-bir'de ilk atışı kaçıran ikinci atışı yapamaz
top potadan oyun alanına dönerse
oyun devam eder. Teknik faullerde (oyunu geciktirme
sportmenlik dışı davranışlar
hakeme itiraz
izinsiz oyuna girme v.b) iki serbest atış hakkı verilir.
Basketbol Terimleri:
Asist : Takım arkadaşına basket yapması için verilen pas
Backcourt
(savunma sahası) : Bir takımın savunma yaptığı yarı saha
Basket : Topun içinden geçerek sayı kazanılması
Blok : Savunma oyuncusu tarafından
hücum oyuncusunun sayı yapmasını veya geçmesini engelleme hareketi
Cut : Sayı yapmak amacıyla yapılan çabuk hareket
Dribbling
(Top sürme) : Topu sektirerek istenilen yöne doğru sürme
Drive : Hücum oyuncusunun sayı yapmak amacıyla
yaptığı hareket
End Line
(dip çizgi) : Sahanın enlemesine
pota altından geçen çizgi
Fast Break : Bir takımın rakip takımı savunmasız yakalayarak hızla sayı yapmak amacıyla hücum etmesi
Faul Atışı
(serbest atış) : Faul sonucu
serbest atış alanından kullanılan müdahalesiz atışlar
Front Court
(hücum sahası) : Bir takımın hücum yaptığı yarı saha
Hata : Faul sayılmayan kural ihlalleri
Hatalı Yürüme
(steps) : Bir oyuncunun topu kontrol altına aldıktan sonra sektirmeden birden fazla adım atarak yürümesi veya sektirdikten sonra topu tutup
tekrar top sürmesi
Hava Atışı
(jump ball) : Hakemin oyunu başlatmak amacıyla
topu iki rakip oyuncunun arasından yukarı doğru atması ve bu oyuncuların topu tek elleriyle çelerek takım arkadaşlarına kazandırma hareketi
High Post
(yüksek post) : Serbest atış alanının hemen dışından başlayan hücum bölgesi
Hücum Faulü : Bir oyuncunun top kendi takımında iken
rakip oyuncuya faul yapması
Jump Shot : Oyuncunun sıçrayarak havada tek elle basket yapma amacıyla şut atması
Man to Man Defense
(adam adama savunma) : Belirlenen her bir oyuncunun birebir takibiyle yapılan savunma çeşidi
Midcourt Line
(orta saha çizgisi) : Sahayı ortadan ikiye ayıran çizgi
diğer adı da 8 saniye çizgisidir
Perdeleme
(Screen) : Hücum eden takımın oyuncularından birinin takım arkadaşının kolay şut atması veya rakibi geçebilmesi için
takım arkadaşı ile savunma oyuncusunu arasına girmesi
Pivot : Belirlenen bir ayağın sabitlenmesi ve sabitlenen ayak etrafında dönme işi
Pres : Savunma yapan takım oyuncularının
hücum yapan takım oyunculardan topu kapmak ve hata yapmalarını sağlamak için
üzerlerinde baskı kurmaları
Ribaunt : Potadan ya da çemberden dönen ve seken topa sahip olmak için yapılan iş
Teknik Faul : Oyuncuların kural ihlal etmeleri sonucu verilen ceza
Turnike
(lay - up) : Koşarak potaya en yakın mesafeden
çarptırarak veya direk çembere tek elle atılarak yapılan şut.